Umowa o przeniesienie praw autorskich – niezbędne elementy.

Umowa o przeniesienie praw autorskich jest dokumentem niezwykle istotnym dla wszelkich branż kreatywnych i naukowych. Pomimo wielu powszechnych informacji dotyczących tej materii oraz coraz większego nacisku na edukację w zakresie podstawowej wiedzy z zakresu prawa autorskiego, nadal ogromna rzesza twórców regularnie zaniedbuje kwestię sporządzenia dobrej umowy. Niestety, zaniechania w tym zakresie najczęściej doprowadzają do konfliktu pomiędzy stronami – w szczególności, gdy jedna z nich zaczyna osiągać z danego utworu dość duże zyski. Niniejszy artykuł odpowiada przede wszystkim na pytania: co powinno znaleźć się w umowie o przeniesienie praw autorskich? O czym należy pamiętać podczas negocjacji?

Czym jest umowa o przeniesienie praw autorskich? Kogo dotyczy?

Najkrócej rzecz ujmując, jest to dokument o charakterze cywilnoprawnym, w treści której Twórca oraz osoba zainteresowana prawami autorskimi, regulują kwestie dotyczące ich przeniesienia, prawa do dokonywania ewentualnych zmian w utworze, czy polach na których dany Utwór może być wykorzystywany.

Z kolei poprzez Utwór należy przede wszystkim rozumieć działalność twórczą o indywidualnym charakterze, ustaloną w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Idąc przykładami, będzie to np.: tekst piosenki, tekst naukowy, projekt, program komputerowy, czy reklama w formie klipu wideo.

Łatwo zatem się domyślić, że kwestie praw autorskich dotyczą przede wszystkim takich zawodów jak: programista, architekt, pracownik naukowy, projektant wnętrz, filmowiec, fotograf, muzyk.

Jakie niezbędne elementy powinna zawierać umowa o przeniesienie praw autorskich?

Podpisując umowę należy przede wszystkim, że:

Powinna zostać podpisana na piśmie (podpisana własnoręcznie) i to pod rygorem jej nieważności.

W konsekwencji powyższego, nie do zaakceptowania będzie np. ustalenie przez strony jakichkolwiek zapisów w formie mailowej, czy innej formie elektronicznej. W przypadku niedochowania przedmiotowych obowiązków, poczynione ustalenia okażą się całkowicie bezskuteczne.

Powinna dokładnie określać strony umowy oraz zawierać takie dane jak NIP czy nr KRS.

Dochowanie tego obowiązku pozwoli uniknąć w przyszłości konfliktów na płaszczyźnie: kto faktycznie jest autorem danego utworu oraz kto posiada do niego uprawnienia.

Powinna określać dokładnie przedmiot przeniesienia praw autorskich.

Jest to jeden z najistotniejszych elementów umowy. Częstokroć pomiędzy zainteresowanymi stronami dochodzi do konfliktu w zakresie rzeczywistego charakteru zamówienia, czy określonych zamierzeń biznesowych. Warto przy tym pamiętać, że umowa może dotyczyć utworu, który już istnieje, a także tego, który ma powstać w przyszłości. Najważniejszym jest jednak, aby precyzyjnie określić jego cechy charakterystyczne.

Powinna zawierać postanowienia dotyczące wynagrodzenia twórcy.

Podstawową zasadą dotyczącą praw autorskich jest ta, która mówi, że umowa ma charakter nieodpłatny tylko w przypadku, gdy zostało to wprost określone w jej treści. Precyzyjne wyliczenia wynagrodzenia (biorąc pod uwagę pola eksploatacji na których prawa autorskie zostaną przeniesione – o czym dalej) pozwolą uniknąć konfliktów w przyszłości. Warto o tym w szczególności pamiętać, jeżeli spodziewamy się, że osoba nabywająca utwór będzie w przyszłości czerpać z niego znaczne korzyści, co z biegiem czasu często budzi frustrację twórców, którzy nie zostali należycie wynagrodzeni. Zgodnie z art. 45 ustawy prawo autorskie, jeżeli umowa o przeniesienie praw autorskich nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.

Powinna szczegółowo opisywać pola eksploatacji na których utwór może być wykorzystywany przez osobę nabywającą prawa.

Poprzez pole eksploatacji należy rozumieć  dostępne sposoby korzystania z utworu – przykładowo Internet, telewizja, druk wielkoformatowy. Pominięcie tego punktu może w przyszłości budzić uzasadnione wątpliwości co do ważności samej umowy. Co więcej, nie ma możliwości, żeby umowa zawierała sformułowanie o przeniesieniu praw autorskich „na wszelkich znany polach eksploatacji”, a które to sformułowanie  jest nagminnie spotykane w wielu dokumentach. Podobnie należy zapatrywać się na zapisy mówiące o możliwości eksploatacji na polach, które jeszcze nie istnieją „a powstaną w przyszłości”. Każdy tego typu zapisy, zostanie przez sąd oceniony jako bezskuteczny.

W konsekwencji powyższego, precyzyjne opisanie pól eksploatacji bywa dla osób niedoświadczonych bardzo dużym wyzwaniem, a ryzyko związane z pominięciem któregokolwiek z nich może w przyszłości okazać się kosztowne. Przedmiotowy element umowny jest przede wszystkim istotny dla osoby nabywającej prawa autorskie, która powinna zabezpieczyć swoje interesy przed nieoczekiwanymi roszczeniami autora w przyszłości.

Powinna zawierać postanowienia dotyczące możliwości modyfikacji utworu.

Nabywający prawa do utworu zwykle nie mają świadomości, że twórca zachowuje prawo do wydawania zgody na dokonywanie zmian w swoim utworze i to nawet mimo przeniesienia całości praw. Jeśli zatem nabywca chciałby dokonać w przyszłości określonych modyfikacji, np. zmienić podkład dźwiękowy w filmie, to koniecznie powinien zadbać o wpisanie tego uprawnienia do umowy.

Powinna zawierać ewentualne zapisy o ograniczeniach czasowych.

Większość podpisywanych umów jest zawierana bezterminowo. W takim wypadku twórca trakcie w zasadzie możliwość czerpania jakichkolwiek profitów ze swojego utworu. Należy jednak zauważyć, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby uregulować tę kwestię odmiennie i zaznaczyć, że po upływie określonego czasu prawa autorskie powrócą do autora.

Powinna zawierać postanowienie określające moment przejścia praw oraz termin zapłaty wynagrodzenia.

Najważniejszym dla obydwu stron jest określenie momentu przeniesienia praw autorskich i określenie terminu zapłaty wynagrodzenia. Elementy te nie są ściśle ze sobą powiązane i mogą być uregulowane odrębnie. Przykładowo strony mogą umówić się, że momentem przejścia praw autorskich będzie zatwierdzenie projektu w formie wiadomości email, natomiast zapłaty nastąpi dopiero tydzień później. W przypadku jednak braku wprowadzenia tego typu zapisów, przyjmuje się, że przejście praw autorskich następuje w momencie przejęcia utworu.